/Հեղինակ` Հասմիկ ԳՅՈԶԱԼՅԱՆ/
Երևանի պետական կրկեսի ճակատագիրը հավանաբար շատերին է մտահոգում: Դեռևս 1962-ին կառուցված շենքը երբեք չէր վերանորոգվել: Եվ հատկապես վերջին տարիներին շենքային պայմանները մեղմ ասած` չէին բավարարում ժամանակակից կրկեսային արվեստի պահանջներին: Իսկ ավելի ստույգ` շինությունն անմխիթար վիճակում էր` սկսած արտաքին անշուք տեսքից: Անցյալ տարվանից սկսված հիմնանորոգման աշխատանքները դեռ ընթացքի մեջ են: Ի՞նչ տեսքով է հառնելու նոր կրկեսը: Այս հարցով դիմեցինք կրկեսի գեղարվեստական ղեկավար ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչՍոս ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻՆ: Եվ մեզ հետաքրքող թեմայից զատ, սիրով նա մեկ այլ ուրախալի նորությունով «Ավանգարդի» հետ առաջինը կիսվելու իր պատրաստակամությունը հայտնեց:

- Սոս Պետրոսյան-կրտսերն օրերս կայացած միջազգային մրցույթում ճանաչվել է լավագույնը` մեկ անգամ ևս մեր երկրի անունը հնչեցնելով միջազգային հարթակում: Փաստն իսկապես ուրախալի է բոլորիս համար: Որպես կրկեսի գեղարվեստական ղեկավար և առաջին հերթին որպես պապիկ` ինչպիսի՞ տպավորություններով վերադարձաք:

- Ընդամենը 2 օր առաջ եմ վերադարձել Հռոմից, որտեղ ներկա էի աշխարհի աճպարարների միջազգային մրցույթին: Իսկ մրցույթի նախաձեռնողն ու կազմակերպիչն իտալական ամենահեղինակավոր հեռուստաալիքներից մեկն է: Նախապես ընտրվել էին տարբեր երկրներից ժամանած շուրջ 3000 աճպարարներ, որոնցից, սակայն, մրցույթին մասնակցելու հնարավորություն ստացավ միայն 110-ը: Հայաստանից հրավիրված էի ես և ներկայացնում էի հայկական կրկեսը: Մրցույթին մասնակցում էր նաև թոռնիկս` Սոս Պետրոսյան կրտսերը, ով ի ուրախություն մեզ` ստացավ գլխավոր մրցանակը: Մի հարց է սակայն ինձ մտահոգում: Երբ մեր հայրենակիցները հաջողության են հասնում ցանկացած մրցույթում, հայկական հեռուստաալիքներն անպայման ցուցադրում են դրանք: Ցանկությունս մեծ է, որ այն ևս ցուցադրվի, քանի որ իսկապես աննախադեպ միջոցառում էր: Ուրախալի է նաև այն փաստը, որ մրցույթի բացման պատիվը վերապահված էր Սոս և Վիկտորիա Պետրոսյաններին, ովքեր ներկայացրին իրենց` Գինեսի ռեկորդակիր համարը: Ի դեպ` փոքր թոռս` Տիգրանը, ևս մասնակցում էր միջոցառմանը և հատուկ մրցանակ ստացավ, սակայն մրցույթից դուրս` տարիքից ելնելով: Իսկապես շքեղ միջոցառում էր, բավական ուսանելի: Եղել եմ աշխարհի տարբեր երկրներում, մասնակցել 18 միջազգային մրցույթների, սակայն սա անհամեմատելի էր: Անձամբ ես շատ բան սովորեցի, և անշուշտ սովորածս կկիրառվի նաև մեր կրկեսում` վերաբացումից հետո: Ժյուրիի անդամները աճպարարության` աշխարհի գերաստղերն էին` Ուրի Գելլեր, Տոպազ, Ալոնսո... Չափազանց հուզիչ էր հատկապես վերջին փուլը, երբ մնացել էին Միացյալ Թագավորության ներկայացուցիչ Ստերլինգը և Սոսը: Ես, որպես պապիկ, նստել էի առաջին շարքում, և անսահման էին հուզմունքս ու հպարտությունս: Թոռնիկս նախկինում ևս գլխավոր մրցանակներ է նվաճել` Չինաստանում, Մոնտե-Կառլոյում, Փարիզում, սակայն դրանք բոլորն ընդհանուր կրկեսային մրցույթներ էին, իսկ այստեղ իրենց ուժերն էին փորձում միմիայն աճպարարները: Որպես մրցանակ` նա Լաս- Վեգասի ուղեգիր ստացավ, որտեղ մեկ ամիս շարունակ հանդես կգա իր ելույթներով` համագործակցելով տեղի շոու-բիզնեսի ներկայացուցիչների հետ: Հիշեցնեմ, որ սա փակ մրցույթ էր, հեռուստատեսային նախագիծ, որը իտալական հեռուստաալիքով եթեր կհեռարձակվի սեպտեմբերից:

- Ի՞նչ փուլում են կրկեսի շենքի վերանորոգման աշխատանքները: Ինչպիսի՞ կրկես կունենանք:

- Մեր կրկեսը նախորդ տարվա օգոստոսից փակվեց` վերանորոգման նպատակով: Անչափ ուրախ եմ, որ կարողացանք վերջապես ֆինանսական գործընկեր գտնել` հանձին «Տաշիր գրուպի»` Կարեն և Սամվել Կարապետյանների գլխավորությամբ: Շատերը, տեսնելով, որ կրկեսից ֆինանսական շահ հետագայում չեն ունենա կամ չեն կարող բիզնեսի վերածել, հրաժարվում էին: Կրկեսը կբացվի հաջորդ տարեվերջին կամ միգուցե մի փոքր ավելի ուշ, քանի որ չափազանց աշխատատար և բարդ գործընթաց է: Պետք է գնանք Մոսկվա` խորհրդակցելու կրկեսային ճարտարապետների հետ: Իսկ ես` որպես կրկեսի գեղարվեստական ղեկավար, կանեմ ամեն ինչ, որ այն վերաբացումից հետո դառնա մշակութային ամենակարևոր օջախներից մեկը: Լինելու է ժամանակակից կրկես` բոլոր չափանիշներին համապատասխան: Նախկինում չենք ունեցել կրկես` սառույցի վրա կամ ջրի մեջ: Դրանք ևս իրականություն կդառնան, նոր կենդանիներ կբերվեն: Հնարավոր կլինի այստեղ զանգվածային միջոցառումներ կազմակերպել և ոչ միայն կրկեսային. նաև` շոու ծրագրեր, մարզական միջոցառումներ և այլն: Մեր հնարավորությունները լիովին թույլ կտան: Իսկ հարևանությամբ մանկական այգի կլինի:

- Շուրջ 2 տարի առաջ մեր հարցազրույցի ժամանակ ասացիք, որ Ձեր ամենամեծ երազանքը կրկեսը վերանորոգված տեսնելն է: Կարելի է ասել, որ այդ երազանքն իրականացման ճանապարհին է: Դրանից զատ` նպատակ ունեիք բոլոր հայ դերասաններին հավաքել մի տանիքի տակ…

- Այո, դա իսկապես երազանք էր: Հիմա արդեն հավատում եմ, որ կրկեսը մոտ ապագայում դառնալու է լավագույն մշակութային օջախներից մեկը: Նախատեսել ենք 2014-ին Երևանում միջազգային մրցույթ անցկացնել: Իսկ ինչո՞ւ ոչ: Թատերական փառատոներ ու մրցույթներ կազմակերպվում են, իսկ կրկեսային երբեք չի եղել: Նաև կրկեսի բացման ծրագիրն ենք նախապատրաստում, որը դեռ քննարկման փուլում է: Կրկեսային բոլոր հայ դերասանները կհավաքվեն մեկ հարկի տակ, ելույթ կունենան, ապա հայկական կրկեսի հարուստ ավանդույթները կշարունակեն ներկայացնել աշխարհին:

- Կարելի է ակնկալել, որ կրկեսի նկատմամբ հետաքրքրությունն ու նաև այցելուների թիվը կմեծանա:

- Անշուշտ: Վերջին տարիներին մի կերպ ենք գոյատևել: Ելույթի ժամանակ երբեմն տանիքը կաթում էր, իսկ ձմռանը դրսում ավելի տաք էր, քան շենքի ներսում: Մարդիկ վերարկուներով էին դիտում ներկայացումը: Սակայն անգամ այդ պայմաններում գալիս էին: Միանշանակորեն հետաքրքրությունը կմեծանա: Այսօր կրկեսային արվեստի զարգացման համար ոչ մի լումա չի ներդրվում, մինչդեռ սպորտային միջոցառումների համար միլիոնավոր ու նույնիսկ միլիարդավոր դոլարներ են ծախսվում: Չնայած իմ նկարագրած պայմաններին` կրկեսը մշտապես գործել է` անգամ պատերազմի տարիներին: Ի դեպ` այս օրերին ևս մեր աշխատանքները չեն դադարեցվել: Լեոնիդ Ենգիբարյանի անվան ստուդիա-դպրոցն իր գործունեությունը շարունակում է վարձակալած տարածքում:

Զրույց պետկրկեսի գեղարվեստական ղեկավար
և տնօրեն ՍՈՍ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ հետ

-Պարոն Պետրոսյան, նախ եկեք խոսենք Ձեր մանկության, արմատների, ծնողների մասին, հիշենք այն միջավայրը, որտեղ մեծացել եք։

-Կարծում եմ՝ յուրաքանչյուր տոհմ, գերդաստան ունի մի ուրույն հատկանիշ, որն իր բնորոշիչն է, էության ամենավառ գիծը ու ժառանգաբար փոխանցվում է սերնդեսերունդ։ Իմ նախնիներն առանձնանում էին իրենց կենսունակությամբ, ամենաօրհասական պահին անգամ հույսը չկորցնելու զարմանալի ունակությամբ, պայքարելու, դժվարությունները հաղթահարելու եռանդով։ Պապիս չեմ հիշում։ Պատմում են, որ նա սկզբում հասարակ խոհարար է եղել Թիֆլիսում, իսկ տարիներ անց իբրև լավագույն խոհարար՝ նրան աշխատանք են առաջարկել կենտկոմի ճաշարանում։ Եվ գիտե՞ք ինչն է գլխավորը՝ առաջխաղացումը փող աշխատելու միջոց չի եղել պապիս համար, այլ ինքնահաստատման ձև, կենսակերպ։ Մենք տուն չունեինք, ապրում էինք հորաքրոջս տանը, բայց հայրս չէր տրտնջում, չէր բողոքում, օրնիբուն աշխատում էր։ Կարճ ժամանակ անց նա փոքրիկ, հողաշեն տուն կառուցեց։ Մենք շատ արագ ոտքի կանգնեցինք։ Հայրս գիտեր ուսման, կրթության արժեքը։ Ուզում էր, որ ես որքան հնարավոր է շատ գիտելիք ստանամ, բազմակողմանի զարգանամ։ Ուղարկում էր պարի, ֆուտբոլի, կրկեսային խմբակ… Ես ոսկե մեդալով ավարտեցի Թիֆլիսի թիվ 109 հայկական դպրոցը։ Ընդգրկված էի ֆուտբոլի պատանեկան հավաքականում։ Ինձ առաջարկում էին խաղալ <Դինամոյում>՝ պայմանով, որ ազգանունս դարձնեմ Պետրիաշվիլի։ Ես Պետրիաշվիլի չդարձա ու չխաղացի <Դինամոյում>, բայց պապերիցս անցած աշխատասիրությունը, լավատեսությունը, անվերջ կատարելագործվելու ջիղը անչափ օգնեց ինձ։ Երբ ես Մոսկվայում ուսումնարան ընդունվեցի, ռուսերեն հազիվ երկու բառ գիտեի և սովորում էի նույն կուրսում Գենադի Խազանովի, Ժաննա Բիչևսկայայի, Յուրի Կուկլաչովի, Ալլա Պուգաչովայի հետ։ Բայց միայն ես ավարտեցի ուսումնարանը կարմիր դիպլոմով։

-Հավանաբար մեծ ջանքեր են պահանջվել, նվիրում, աշխատանք։ Պիտի որ շատ ուժեղ ներշնչանք ունենայիք։ Ինչո՞ւ էիք ջանում, հանուն ինչի՞։

-Երկու մեծ ներշնչանք ունեի՝ ազգային պատվախնդրությունս և կանանց հիացմունքին արժանանալու ցանկությունս։ Հայկական միջավայրում գուցե այդքան չջանայի, բայց չէի կարող թույլ տալ, որ վրացին, լատվիացին կամ ռուսը ստվեր գցեն հայի վրա, գերազանցեն նրան։ Իսկ կանանց հանդեպ յուրահատուկ թուլություն ունեի։ Միշտ սիրահարված էի՝ սկսած մանկությունից ու միշտ՝ խենթորեն, բուռն։ Մեծն Լեոնիդ Ենգիբարյանը նույնպես շատ էր սիրում կանանց, անուղղելի սիրահարվող էր։ Մենք մտերիմ էինք, ավելի ճիշտ՝ ես նրա երկրպագուն էի, նրա կրտսեր գործընկերը, ու ինձ համար երջանկություն էր լինել նրա կողքին, կատարել հանձնարարությունները։

-Ենգիբարյանի հանդեպ սե՞րը Ձեզ բերեց կրկես։

-Փոքր հասակից ես գլուխկոնծի էի տալիս քարերի մեջ։ Խնձորներ էի նետում, շշեր էի պահում գլխիս վրա։ Վերջերս պատահաբար հանդիպեցի մանկապարտեզի ընկերոջս։ Նա հիշեց, թե ինչպես էի խանութից տուն վազում՝ հացը քթիս դրած։ Այն ժամանակ դեռ Ենգիբարյանին չէի ճանաչում։ Դպրոցում կրկեսի խմբակ հաճախեցի։ Դպրոցականների արվեստի օլիմպիադայում ցուցադրեցի կրկեսային համար ու շահեցի առաջին մրցանակ։ 1963թ. հայկական կրկեսն ու Լեոնիդ Ենգիբարյանը հյուրախաղերով եկան Թբիլիսի։ Ես ցնցված-հիացած էի։ Ոչ մի ներկայացում բաց չթողեցի։ Հենց այդ օրերին էկրանների վրա ցուցադրվում էր <Ճանապարհ դեպի կրկես> ֆիլմը։ Դիտեցի հարյուր անգամ։ Կրկեսն անդառնալիորեն գերել էր ինձ։ Մի կերպ՝ հորս համոզեցի ինձ տանել Լեոնիդ Ենգիբարյանի մոտ։ Մեծ արտիստը զբաղված էր ու չկարողացավ ինձ ընդունել։ Բայց ես չհուսահատվեցի։ Մի օր էլ իմացա, որ Ռուսթավելու անվան թատրոնում մնջախաղի երեկո են կազմակերպել՝ Լեոնիդ Ենգիբարյանի մասնակցությամբ։ Երաժշտական մասն ապահովում էին Մարտին Վարդազարյանը, Ռոբերտ Յոլչյանը և այլ հայ նշանավոր երաժիշտներ։ Մոտեցա նրանց, ասացի, որ հայ եմ, խնդրեցի բարեխոսել, որ Լեոնիդ Ենգիբարյանը մի քանի րոպեով ընդունի ինձ։ Երևի տեսան, որ ցանկությունս շատ մեծ է, և ընդառաջեցին։ Վարպետին ցույց տվեցի յոթ գնդակներով համարս։ Ենգիբարյանը նայեց, գոհունակ գլխով արեց ու խորհուրդ տվեց գնալ Մոսկվա և ընդունվել կրկեսի ուսումնարան։ Ես ուսումնարան ընդունվեցի չորրորդ փորձից հետո

Ես կաշվից դուրս էի գալիս, բարդ համարներ էի պատրաստում, իսկ ուսուցիչս՝ Յուրի Բելովը, որ նաև Ենգիբարյանի ուսուցիչն էր եղել, նայում էր ու ամեն անգամ մտահոգ օրորում գլուխը՝ էն չի, ինքնատիպ չի։ Եվ ահա մենք գնացինք դեպի ակունք, դեպի ազգային արվեստ՝ հասկանալով, որ միայն այնտեղ կգտնենք ինքնատիպության, բացառիկության բանալին։ Եվ ծնվեց իմ հայտնի դհոլներով համարը։ Ահա վերջապես իմ ուզածը՝ բացականչեց Բելովը։ Այդ ազգային համարով ես շրջեցի ամբողջ աշխարհը, ելույթ ունեցա 120 երկրում։ Հայրս ամեն շաբաթ գնացքով դհոլներ էր ճամփում Մոսկվա, մոտ 100 դհոլ կոտրեցի, մինչև վարժվեցի։ Դհոլը 20 ռուբլի արժեր։ Դա մեծ գումար էր այն ժամանակ, բայց հայրս չէր տրտնջում։ Նա հասկանում էր, որ ուզում եմ ինչ-որ բանի հասնել։ Ուսումնարանի ավարտական ելույթին ներկա էին Օլեգ Պոպովը, Յուրի Նիկուլինը, Լեոնիդ Ենգիբարյանը։ Չիմացա՝ ինչպես բեմ ելա, ինչպես կատարեցի։ Կուլիսներում լսեցի Ենգիբարյանի ձայնը՝ որտե՞ղ է մեր հայը։ Փախա, թաքնվեցի։ Տղերքը գտան ինձ, ասին՝ վարպետը գոհ է։ Հրելով առաջ բերեցին։ Ես կանգնել էի շփոթված, կարկամած։ Քեզ հիշում եմ՝ ասաց Ենգիբարյանը, ապրես, որ լսեցիր խորհուրդս։ Երբ ինձ կարմիր դիպլոմ էին տալիս, Ենգիբարյանը ներկա էր։ Ուրախությունից ու հպարտությունից սիրտս դուրս էր թռչում։ Հենց այդ ժամանակ Ենգիբարյանն ինձ հրավիրեց աշխատելու իր հետ Երևանի կրկեսում։

-Ինչպիսի՞ն էր Ենգիբարյանը կյանքում։

-Արտիստ էր ե՛ւ կյանքում, ե՛ւ բեմում։ Նա անգերազանցելի վարպետ էր։ Ընդհանրապես, ծաղրածուն լրացնում է կրկեսային ներկայացման պաուզաները։ Իսկ Ենգիբարյանի հետ մենք բոլորս լրացնում էինք նրա անզուգական մոնոլոգի դադարները։ Ենգիբարյանի ելույթների ժամանակ դահլիճում ասեղ գցելու տեղ չէր լինում։ Նա սիրահարված էր իր արվեստին, իսկ հանդիսատեսը սիրահարված էր նրան։ Բախտ եմ ունեցել երկու տարի վայելելու մեծ արտիստի շքեղ, հիասքանչ ներկայությունը։ Կյանքը վայելում էր անմնացորդ, փողը ծախսում էր առանց հաշվելու, մի ներքին արհամարհանքով։ …Երբ ես Երևանի ալյումինագործների մշակույթի պալատին կից հիմնեցի Ենգիբարյանի անվան կրկեսի ու էստրադայի դպրոց-ստուդիա, վարպետն արդեն չկար, դպրոցը գործում է մինչ օրս՝ արդեն պետկրկեսին կից։ Մեր հոգու պարտքն է հավատարիմ մնալ ենգիբարյանական չափանիշներին, բարձրացնելով հայ կրկեսային արվեստի անունն ու փառքը։

-Ձեր ընտանիքում բոլորը կրկեսի դերասաններ են։ Ձեր կինը տարիներ շարունակ աշխատել է կրկեսում, որդին և իր կինը ճանաչված իլյուզիոնիստներ են, աղջիկը ղեկավարում է կրկեսի դպրոց-ստուդիան։ Ձեր զավակները սերնդեսերունդ ոչ միայն կրկեսի արտիստի մասնագիտություն են ժառանգել, այլև նույնիսկ Ձեր անուն-ազգանունը։

-Կրկեսի դերասան դառնալու համար մեծ սեր ու նվիրում է պետք, որ ուժ գտնես քո մեջ օրը ամենաքիչը ութ ժամ պարապելու։ Կրկեսի դպրոց□ստուդիան անվճար է, բայց դիմորդները քիչ են, շատերը գալիս են, մի քանի շաբաթ պարապում են ու հեռանում։ Չեն դիմանում ծանրաբեռնվածությանը, սերը չի հերիքում, որ դիմանան։ Ուսումնարանն ավարտելուց հետո ես մեծ հաջողություններ ունեի, մասնակցել էի համամիութենական մրցույթների, շահել էի մրցանակներ, սակայն չբավարարվեցի ձեռքբերածով, ավարտեցի նաև Լունաչարսկու անվան թատերական ինստիտուտի կրկեսի ռեժիսուրայի բաժինը, այնուհետև՝ նույն ինստիտուտի ասպիրանտուրան, պաշտպանեցի գիտական թեզ <Հայկական կրկեսը> թեմայով։ Կրկեսի հանդեպ իմ սերը վարակեց նաև զավակներիս՝ հակառակ իմ ցանկության։ Տղաս պարարվեստի ուսումնարանի բալետի բաժինն ավարտելուց հետո ավարտեց նաև Լունաչարսկու անվան թատերական ինստիտուտի կրկեսի ռեժիսուրայի բաժինը, իսկ երբ իմ դհոլների համարը կատարելով գրան պրի շահեց միջազգային մրցույթում, Յուրի Նիկուլինը նրան հրավիրեց աշխատելու իր կրկեսում։ Որդուս կինը մասնագիտությամբ իրավաբան է, բայց սիրահարվեց ամուսնու արվեստին ու փոխեց մասնագիտությունը։ Տղաս Եվրոպայի լավագույն իլյուզիոնիստներից է, աղջիկս եղբոր հետ էր աշխատում Գերմանիայում, բայց թողեց մեծ հոնորարները, եկավ Հայաստան, որ ղեկավարի Ենգիբարյանի անվան կրկեսի դպրոց-ստուդիան։ Ինչ վերաբերում է անվանակոչությանը, Լեոնիդի ցանկությունն էր, որ որդիս կրի իմ անունը։ Իսկ թոռնիկիս Սոս է կոչել Յուրի Նիկուլինը՝ նրա կնքահայրը։

-Ի՞նչ վիճակում է հայ կրկեսային արվեստն այսօր։

-Կրկեսն աշխատեց նաև ցրտի ու խավարի տարիներին, հանդիսատեսի սերը թույլ չտվեց, որ կրկեսը փակվի։ Ժողովուրդը կրկես էր գալիս ձմռան սառնամանիքին, ամռան տապին, ու դերասանները աշխատում էին ինքնամոռաց նվիրումով։ Կրկեսը չի նորոգվել անհիշելի ժամանակներից, իսկ հայ կրկեսի դերասանին վերջին անգամ կոչում են տվել 30 տարի առաջ, փոխարենը՝ հայկական կրկեսի դպրոց անցած ու դրսում աշխատող իմ ուսանողներն արժանացել են ամենաբարձր տիտղոսների, ապրում են բարեկեցիկ կյանքով։ Սակայն հայ կրկեսը նույնպես ապրում է։ Ինձ 20 հազար դոլար աշխատավարձ էին առաջարկում Գերմանիայում, բայց ես հայրենիքում եմ, նրանց կողքին, ում համար հայ կրկեսն ու հանդիսատեսը անփոխարինելի են։ Այնուամենայնիվ, գոյատևում ենք բացառապես սեփական միջոցների հաշվին, կարողանում ենք հարստացնել կենդանիների պարկը, հրավիրել հեղինակավոր խմբեր։ Կան մարդիկ, ովքեր սիրում են կրկեսը ու անշահախնդրորեն օգնում են։ Օրինակ՝ Գագիկ Ծառուկյանը ջայլամ ու ձիեր է նվիրել, գեներալ-մայոր Վլադիմիր Գասպարյանը՝ արջուկ, գեներալ-մայոր Արկադի Տեր-Թադևոսյանը կեր է ուղարկում ձիերին, գործարար Հրանտ Վարդանյանը վերջերս վճարեց մեկ ներկայացման արժեքը։ Կրկեսին օգնում է նաև ԱԺ պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանը□ Ինձ ուրախացնում է երևույթի բարոյական կողմը՝ սերը, ուշադրությունը, աջակցելու, պարտավորության գիտակցությունը։

-Լավ է, որ գեներալները սիրում են կրկեսը. իսկ կրկեսի դերասանները սիրո՞ւմ են բանակը, այցելո՞ւմ են զորամասեր, ելույթ ունենո՞ւմ են զինվորի առաջ։

-Խորհրդային տարիներին մենք այցելում էինք նույնիսկ արտերկրում տեղակայված զորամասեր, եղել ենք անգամ Աֆղանստանում։ Ազգային բանակի զինվորների առաջ ելույթ ենք ունենում ավելի մեծ սիրով ու պատրաստակամությամբ։ Մեր արտիստները եղել են հայկական բանակի բոլոր զորամասերում՝ առանց բացառության։ Դա մեր հոգու պարտքն է, մեր չնչին տուրքը բանակին։ Որպես հայ մարդ, արվեստագետ՝ անչափ հպարտ եմ հայոց բանակով։ Երջանիկ եմ, որ մեր ժողովուրդը կարողացել է ստեղծել ինքն իրեն պաշտպանելու ունակ զորք։ Ազգային բանակի կենցաղային պայմանները հրաշալի են։ Մենք ականատես եղանք հրաշքի։ Համոզված եմ, որ մեր բանակն ուժեղ է, կազմակերպված, մարտունակ ու ոգեղեն։ Փառք ու պատիվ նրանց, ովքեր հավատացին իրենց երազանքին, խիզախեցին, ու իրականություն դարձավ մեր ժողովրդի դարավոր իղձը՝ հայոց ազգային բանակը։ Ես դասավանդում եմ նաև թատերական ինստիտուտում և շատ եմ ուրախանում, երբ թատերական ինստիտուտի կամ կրկեսի դպրոց□ստուդիայի սաները բանակից վերադառնում են ավելի ամուր, հասունացած, կարգապահ, ավելի հաստատակամ ու հայրենասեր։

Երևանցի փոքրահասակների սիրելի վայրը` կրկեսը, արդեն մի քանի ամիս է, չի գործում: Վերակառուցվում է: 2011 թվականի ապրիլին Երևանի քաղաքապետարանը հայտարարել է, որ «Տաշիր Գրուպ»-ի հետ կնքած պայմանագրով վերջինս պետք է վերանորոգի Երևանի կրկեսը` ներդնելով մոտ 6 միլիոն դոլար: Կրկեսի շենքը 1962թ. հիմնադրման օրվանից հետո չի վերանորոգվել:

Վերակառուցման փաստը շատ է դուր եկել երևանցիներին:
 
«Հիանալի է: Պետք է շուտ վերանորոգվեր: Պայմանները շատ վատ էին: Անհամբեր սպասում ենք, թե երբ այն կբացի իր դռները»,- ասաց երևանցի Նունեն: 4-ամյա Գայանեի պապիկն էլ ասաց, որ իր երեխաներին բազմաթիվ անգամներ է տարել կրկես ու «հպարտացել եմ և մեր կրկեսով, և դերասաններով»:
«Բայց, իհարկե, արդեն վերանորոգման կարիք ուներ: Սպասեմ, տեսնեմ, թե երբ է բացվելու, որ թոռնիկներիս էլ բերեմ»,- ասաց նա:

Panorama.am-ը զրուցեց նաև «Երևանյան կրկես» մշակութային կենտրոնի գեղարվեստական ղեկավար Սոս Իոսիֆ Պետրոսյանի հետ:

-Պարոն Պետրոսյան, ի՞նչ փոփոխություններ են նախատեսված վերակառուցման նախագծով ու ե՞րբ կարող ենք մուտք գործել արդեն վերակառուցված կրկես:

-Շինարարական աշխատանքները մեկնարկել են նախորդ տարվա օգոստոսից ու նախատեսված է, որ կավարտվի 2014 թվականին: Ամեն ինչ արվում է, որպեսզի ժամանակները չխախտվեն: Գլխավոր ճարտարապետներն են Վահագն Վերմիշյանը և Աշոտ Ավետիսյանը: Նախատեսված ծրագրով ամրացվելու է կրկեսի ներկայիս շենքը, ճակատը մնալու է նույնը, ավելանալու է ևս մեկ հարկ՝ 5-րդ հարկը, որը լինելու է դերասանների համար նախատեսված հյուրանոց: Բացի վերակառուցումից, ամբողջությամբ կթարմացվեն կրկեսի գույքը, սարքավորումները, տեխնիկական բազան:

-Արդեն կա՞ն ծրագրեր, թե ինչ ներկայացումներ են ցուցադրվելու վերակառուցված կրկեսում:
-Ես, որպես կրկեսի գեղարվեստական ղեկավար, արդեն մտածում եմ առաջիկա ծրագրերի մասին, բանակցություններ եմ վարում տարբեր երկրներում գործող խմբերի, դերասանների հետ: Մտածում ենք նույնիսկ 2014 թվականի ամանորյա ծրագրի մասին, որը պետք է առանձնահատուկ լինի, քանի որ երկու տարվա ընդմիջումից հետո մեր երեխաները պետք է ականատես լինեն յուրահատուկ ներկայացման: Մտածում ենք նույնիսկ 2014 թվականի մայիսին Հայաստանում կրկեսային միջազգային արվեստի մրցույթ անցկացնելու մասին:

-Մինչև կրկեսի վերաբացումը, ի՞նչ են անելու կրկեսի դերասանները:
-Կրկեսը հիմնական խմբեր չունի, պայմանագրային աշխատողներ են: Աշխարհում կրկեսի դերասանների մեծ պահանջ կա: Մեր դերասաններից շատերը պայմանագրով աշխատում են աշխարհի տարբեր երկրների կրկեսներում: Եթե լավ համար ունի, կրկեսի դերասանը չի կարող անգործ մնալ: Վերանորոգման աշխատանքներում ներգրավված են նաև կրկեսի տեխնիկական մասի աշխատողները:

-Այս երկու տարիների ընթացքում հայաստանցիները կրկեսային ներկայացումների կարո՞ղ են ականատես լինել: Ի՞նչ որ ծրագրեր կան:
-Ցանկանում ենք ամռանը կազմել երկու խումբ, որոնցից մեկը պետք է բարեգործական ցուցադրություններ կազմակերպի` այցելի զորամասեր, մանկատներ, անապահով երեխաների համար ներկայացումներ բեմադրի: Եթե ձեռք բերենք շապիտո` շրջիկ կրկես, կգնանք Ղարաբաղ, Հայաստանի տարբեր մարզեր: Կրկեսի դերասանը, ինչպես և մարմնամարզիկը, եթե մի օր փորձ չանի, չի կարող պահպանել իր ֆորման:

-Երևանի կրկեսն ունի՞ դերասանների պակաս: Եթե այո` ի՞նչ աշխատանքներ են տարվում այդ բացը լրացնելու համար:
- Կրկեսին կից գոյություն ունի Լեոնիդ Ենգիբարյանի անունը կրող ստուդիա-դպրոց: Այժմ ստուդիայի շրջանավարտները են մեր պրոֆեսինալների խումբը համալրում: Կարողացել ենք հասնել նրան, որ ստուդիան անվճար լինի: Անձամբ շրջում եմ տարբեր դպրոցներ, թեև հայտարարություն էլ ենք տալիս, որ ստուդիան անվճար է, կասթինգ ենք անում, ընտրում ենք լավագույններին, բերում ու ընդունում ենք մեզ մոտ: Կրկեսային արվեստը մասսայական բնույթ չի կրում, ինչպես, օրինակ, պարայինը: Կրկեսային արվեստը դժվար է: Կրկեսի դերասանը պետք է օրական ամենաքիչը 6-7 ժամ պարապի, որպեսզի արդյունքի հասնի: Շատերը չեն դիմանում այդ տեմպին:
Այժմ վարձակալել ենք տարածք, որտեղ բնականոն հունով շարունակվում են պարապմունքները:

Օրերս Մարզահամերգային համալիրում կայացած Հայոց բանակի 20-ամյակին նվիրված համերգին Գերմանիայից հրավիրված էին նաև կրկեսի արտիստներ՝ աճպարարներ, Գինեսի քառակի ռեկորդակիրներ Սոս և Վիկտորյա Պետրոսյանները: Միջազգային մի շարք մրցույթների հաղթողները անցյալ տարի իրենց պարգևներն ավելացրին ևս մեկով՝ Գերմանիայում կայացած «Սուպեր տաղանդ» մրցանակաբաշխության գլխավոր մրցանակով:

«Առավոտը» հանդիպեց կրկեսային ճանաչված Պետրոսյան ընտանիքի անդամների հետ: Վերջին անգամ Սոսն ու Վիկտորյան հայ հանդիսատեսին ներկայացել են 2008թ., երբ նշվում էր ընտանիքի հոր՝ անվանի ձեռնածու, Երևանի կրկեսի գեղարվեստական ղեկավար Սոս Պետրոսյանի ծննդյան 60-ամյակը:

Հարցին՝ ինչո՞ւ հաճախ չեն լինում Հայաստանում, կրտսեր Սոս Պետրոսյանը նախ ուրախությամբ հայտնեց, որ այս այցելության ժամանակ ստացել է ՀՀ անձնագիր, հետո էլ հավելեց. «Շուրջ 20 տարի բնակվելով Գերմանիայում, մասնակցել ենք 11 միջազգային մրցույթների՝ արժանանալով գլխավոր մրցանակների, ելույթներ ունեցել 60 երկրում: Սա մեծ պատասխանատվություն է, երբ ամբողջ մի ազգ ես ներկայացնում: Մյուս կողմից՝ կրկեսի արտիստը չի կարող մի քանի տարի աշխատել նույն օջախում: Կրկեսը թատրոն չէ, որ ունենա հիմնական արտիստների խումբ: Օրինակ, ես և կինս ընտրել ենք աճպարարական ժանրի ամենաբարդ ձևը՝ զգեստներն արագ փոխելը: Գրանցվեցինք Գինեսի ռեկորդների գրքում՝ 1 րոպեում 13 զգեստ: Հիմա աշխատում ենք նույն ժամանակում 15 զգեստ փոխելու ուղղությամբ: Բայց նույն համարը, ինչքան էլ այն ռեկորդակիր լինի, տարիներ շարունակ չես ցուցադրի նույն վայրում: Կարճ ասած՝ մենք ժանրը պահպանում ենք՝ անընդհատ այն կատարելագործելով ու հանդես ենք գալիս տարբեր կրկեսներում: Մինչև 2017թ. պայմանագրեր ունենք կնքած տարբեր կրկեսների հետ»:

Մեր զրուցակիցները ուրախությամբ նշեցին, որ 1962թ. հիմնադրված Երևանի կրկեսի հիմնանորոգումից հետո՝ 2014թ. վերջին, պարտավորվում են Ռուսաստանի, Անգլիայի, Ֆրանսիայի, Գերմանիայի իրենց ճանաչված կոլեգաների հետ ներկայանալ հայ հանդիսատեսին: «Հուսով եմ՝ 2014թ. մայիսին կիրականանա իմ ու հորս երազանքը՝ Երևանում առաջին անգամ կանցկացվի կրկեսային արվեստի միջազգային փառատոն: Կրկեսային արվեստի միջազգային ասոցիացիան (Կենտրոնական գրասենյակը Լոնդոնում է) արդեն տվել է իր համաձայնությունը»:

Հանրահայտ բրիտանական՝ «Պետությունն առանց կրկեսի նույնն է, ինչ թագավորն առանց խեղկատակի» ասացվածքի առիթով Վիկտորյան փաստեց, որ կան կրկեսի՝ աշխարհով մեկ սփռված տաղանդավոր հայ արտիստներ, սակայն Երևանի կրկեսի և ոչ մի արտիստ վերջին 30 տարում չի արժանացել որևէ կոչման կամ պարգևի: Հավելեց նաև, որ հետևելով հայաստանյան ԶԼՄ-ներին ու TV-ներին, նկատել է, որ հազվադեպ են հանդիպում կրկեսի այս կամ այն արտիստին կամ հայկական կրկեսին նվիրված անդրադարձներ: «Հայաստանում չկան կրկեսային տեսաբաններ: Փաստորեն, միայն սկեսրայրս է, ով Երևանի Կինոյի և թատրոնի պետական ինստիտուտի պրոֆեսոր է և 1993թ. պաշտպանել է գիտական միակ թեզը՝ «Հայկական կրկեսի գեղարվեստական ավանդույթները»: Անդրադառնալով 2011թ. մոսկովյան հեռուստատեսությամբ «Փառքի րոպե» հաղորդման եզրափակիչ փուլին իրենց որդու՝ դարձյալ Սոս Պետրոսյանի մասնակցությանը, որտեղ նա հաղթող չդարձավ, ծնողները հպարտորեն նշեցին, որ Սոսը հենց անցյալ տարի ԱՄՆ-ում արժանացավ կրկեսային «Օսկարի»:

Կրկեսն արդեն սպառել էր իրեն, կրկեսը շատ վատ դրության մեջ էր. Ձմռանը ներսում ավելի ցուրտ էր, քան դրսում էր, ամռանը ներսում ավելի շոգ էր, քան` դրսում: Չէինք կարողանում մասշտաբային ծրագրեր ներկայացնել: Այսօր mardik.am-ի թղթակցի հետ զրույցում կիսվեց Երևանի պետական կրկեսի գեղարվեստական ղեկավար Սոս Պետրոսյանը:

«Վերջին տարիներին մի կերպ յոլա էինք տանում: Սակայն նույնիսկ այդ պայմաններում գոնե մեկ օր կրկեսի աշխատանքները չեն դադարեցվել, աշխատել ենք անգամ արցախյան պատերազմի տարիներին: Բայց այս վերջին տարիներին շատ դժվարացավ, չէինք կարողանում դրսից կենդանիներ բերել: Այդ ժամանակ կրկեսին կից ստեղծեցինք կենդանիների խումբ»,-պատմեց Սոս Պետրոյանը:

Նա նաև հայտնեց, որ կրկեսին կից գոյություն ունի Լեոնիդ Ենգիբարյանի անունը կրող ստուդիա-դպրոց:

«Եթե նախկինում մենք հրավիրում էինք ռուսների, ուկրաինացիների, ապա այժմ ստուդիայի շրջանավարտները համալրում են կրկեսի գործող պրոֆեսիոնալ խմբերը: Սա համարում եմ ամենամեծ ձեռքբերումը»,-ասաց նա:

Նա հիշեցրեց, որ «Տաշիր Գրուպի» տնօրեն Սամվել Կարապետյանը, պայմանագիր կնքելով քաղաքապետարանի հետ, սկսեց հովանավորել կրկեսի`  այժմ արդեն ընթացքի մեջ գտնվող շինարարությունը: Նա հայտնեց, որ նախատեսված է տրամադրել 6մլն դոլար, սակայն, ըստ նրա, կպահանջվի 10 մլն դոլար:

Կրկեսն արդեն սպառել էր իրեն, կրկեսը շատ վատ դրության մեջ էր. Ձմռանը ներսում ավելի ցուրտ էր, քան դրսում էր, ամռանը ներսում ավելի շոգ էր, քան` դրսում: Չէինք կարողանում մասշտաբային ծրագրեր ներկայացնել: Այսօր mardik.am-ի թղթակցի հետ զրույցում կիսվեց Երևանի պետական կրկեսի գեղարվեստական ղեկավար Սոս Պետրոսյանը:

«Վերջին տարիներին մի կերպ յոլա էինք տանում: Սակայն նույնիսկ այդ պայմաններում գոնե մեկ օր կրկեսի աշխատանքները չեն դադարեցվել, աշխատել ենք անգամ արցախյան պատերազմի տարիներին: Բայց այս վերջին տարիներին շատ դժվարացավ, չէինք կարողանում դրսից կենդանիներ բերել: Այդ ժամանակ կրկեսին կից ստեղծեցինք կենդանիների խումբ»,-պատմեց Սոս Պետրոյանը:

Նա նաև հայտնեց, որ կրկեսին կից գոյություն ունի Լեոնիդ Ենգիբարյանի անունը կրող ստուդիա-դպրոց:

«Եթե նախկինում մենք հրավիրում էինք ռուսների, ուկրաինացիների, ապա այժմ ստուդիայի շրջանավարտները համալրում են կրկեսի գործող պրոֆեսիոնալ խմբերը: Սա համարում եմ ամենամեծ ձեռքբերումը»,-ասաց նա:

Նա հիշեցրեց, որ «Տաշիր Գրուպի» տնօրեն Սամվել Կարապետյանը, պայմանագիր կնքելով քաղաքապետարանի հետ, սկսեց հովանավորել կրկեսի`  այժմ արդեն ընթացքի մեջ գտնվող շինարարությունը: Նա հայտնեց, որ նախատեսված է տրամադրել 6մլն դոլար, սակայն , ըստ նրա, կպահանջվի 10 մլն դոլար: